حضرت اسحاق علیه السلام

نام این پیامبر 17 بار در قرآن کریم «‌133، 136، 140 سوره بقره و 84 سوره انعام 6 و 84 سوره آل ‌عمران و 163 سوره نساء و 71 سوره هود و 38‌ سوره یوسف و 39 سوره ابراهیم و 49 سوره مریم و 72 ‌سوره انبیاء و 27 سوره عنکبوت و 112‌ ـ ‌113 سوره صافات و 45‌ سوره ص» ذکر شده است. و او را به عنوان عبد صالح خدا، پیامبر شایسته، دارای روش ارجمند یاد کرده است، اسحاق‌ علیه السلام از پیامبران بزرگ الهی است که بر قوم بنی ‌اسرائیل مبعوث شده است. اسحاق فرزند دوم ابراهیم پس از حضرت اسماعیل است که از ساره به دنیا آمده است.

• «وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحقَ وَ یَعْقُوبَ کُلّاً هَدَیْنا»: و به او اسحاق و حضرت یعقوب را بخشیدیم و همه را به راه راست درآوردیم. (سوره انعام آیه 84)

• «وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحقَ نَبِیّاً مِنَ الصّالِحِینَ»: و او را به اسحاق که پیامبرى از جمله شایستگان است بشارت دادیم. (سوره صافات آیه 112)

• «وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحقَ وَ یَعْقُوبَ وَ جَعَلْنا فِى ذُرِّیَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالکِتابَ»: و اسحاق و یعقوب را به او عطا کردیم و در میان فرزندانش پیامبرى و کتاب قرار دادیم. (سوره عنکبوت، آیه 27)

با توجه به آیات معدودى که از صفات و شخصیت این پیامبر الهى حکایت مى کند و دوبار وى را به صلاح و یک بار به هدایت مدح مى نماید، مقام والا و اسوه بودن او از دیدگاه قرآن قطعى و مسلم است، هر چند شیوه هاى دعوتش تبیین نشده است. بنابراین مى توان او را، از نظر قرآن اسوه صالحان دانست و در صلاح و سداد به او اقتدا نمود.^[۴]

تورات، ذبیح حضرت ابراهیم علیه السلام را اسحاق دانسته در حالى که ذبیح نامبرده اسماعیل علیه السلام بوده نه اسحاق. مساله نقل دادن هاجر به سرزمین تهامه که همان سرزمین مکه است، و بنا کردن خانه کعبه در آن جا و تشریع احکام حج که همه آن و مخصوصا طواف، سعى و قربانى آن حاکى از گرفتارى ها و محنت هاى هاجر و فرزندش در راه خدا است، همه مؤید آنند که ذبیح نامبرده اسماعیل بوده نه اسحاق.

انجیل برنابا هم یهود را به همین اشتباه ملامت کرده و در فصل چهل و چهار چنین گفته است: "خداوند با ابراهیم علیه السلام سخن گفت و فرمود: اولین فرزندت، اسماعیل را بگیر و از این کوه بالا برده او را به عنوان قربانى و پیشکش ذبح کن و اگر ذبیح ابراهیم علیه السلام اسحاق بود انجیل او را یگانه و اولین فرزند ابراهیم علیه السلام نمى خواند، براى این که وقتى اسحاق به دنیا آمد اسماعیل علیه السلام کودکى هفت ساله بود".^[۵]

و همچنین از آیات قرآن کریم به خوبى استفاده مى شود که ذبیح ابراهیم علیه السلام، فرزندش اسماعیل بوده نه اسحاق اگر کسى در آیات سوره صافات آیات 98-113 دقت کند چاره اى جز این نخواهد دید که اعتراف کند به این که ذبیح همان کسى است که خداوند ابراهیم علیه السلام را در جمله «فَبَشَّرْناهُ بِغُلامٍ حَلِیمٍ» به ولادت او بشارت داده.

و جمله «وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِیًّا مِنَ الصَّالِحِینَ» بشارت دیگرى است غیر آن بشارت اول، و مساله ذبح و قربانى در ذیل بشارت اولى ذکر شده. و خلاصه، قرآن کریم پس از نقل قربانى کردن ابراهیم علیه السلام فرزند را، مجددا بشارت به ولادت اسحاق را حکایت مى کند و این خود نظیر تصریح است به این که قربانى ابراهیم علیه السلام اسماعیل بوده نه اسحاق.

و نیز روایات وارد از ائمه اهل بیت علیهم السلام همه تصریح دارند بر این که ذبیح، اسماعیل علیه السلام بوده است.^[۶]

حضرت اسحاق در روایات

• امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: آیا مى دانید که پیراهن یوسف چه بود؟ گفتم: خیر، فرمود: چون آتش براى ابراهیم افروخته شد، جبرئیل برایش یک جامه بهشتى آورد و بر او پوشانید و به واسطه آن سرما و گرما بر وى زیان نمى رسانید و چون مرگ ابراهیم علیه السلام فرارسید آن را در بازوبندى نهاد و بر اسحاق آویخت، اسحاق نیز آن را بر یعقوب آویخت و هنگامى که یوسف به دنیا آمد، یعقوب آن را بر یوسف آویخت و آن در بازوى وى بسته بود تا کارش بدان جا کشیده شد و چون یوسف آن پیراهن را از میان آن بازوبند بیرون کشید، یعقوب رائحه آن را استشمام کرد.^[۷]

• امام علی علیه السلام فرمود: به خدا قسم که من در این غنیمت برای فرزندان اسماعیل برتریی بر فرزندان اسحاق نمی یابم.^[۸]

• از امام صادق علیه السلام روایت شده که: از او سؤال شد بین بشارت ابراهیم به اسماعیل، بین بشارت او به اسحاق چقدر فاصله بود؟ فرمود: بین دو بشارت پنج سال فاصله بود.^[۹]

اخلاق و فضائل و ویژگی های حضرت اسحاق

خداوند می فرماید: اى پیامبر، به خاطر بیاور بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب را که صاحبان دست هاى نیرومند و چشم هاى بینا بودند. ما آن ها را به خاطر شایستگی شان با خلوص و پاکدل براى سراى آخرت قرار دادیم و آنها نزد ما از برگزیدگان و نیکانند.^[۱۰]

ما او را به اسحاق، پیامبرى صالح بشارت دادیم. ما به او و اسحاق برکت دادیم و از دودمان آن ها افرادى نیکوکار به وجود آمدند و افرادى که آشکارا به خود ستم کردند.^[۱۱]